Yeryüzünde Volkan ve Depremlerin Dağılışı

Kategori: Coğrafya

Karaları meydana getiren ve aynı zamanda okyanusların altında devam eden yer kabuğu bütün değildir. Levha adı verilen parçalara bölünmüştür. Mantoda sıcaklık ve basıncın etkisiyle oluşan konveksiyonel akıntılar vardır. Bu akıntılara bağlı olarak levhalar, üzerlerindeki kıtalarla birlikte magmanın akıcı olan üst kısmında hareket eder. Bilindiği gibi yer kabuğundan aşağıya doğru inildikçe her 33 metrede sıcaklık ortalama 1 ^oC yükselmektedir. Yer kabuğunun faylarla parçalandığı alanlarda ise 1 ^oC sıcaklık artışı her 2-3 metrede olmaktadır. Bu alanlar, sıcak su kaynaklarının oluşumu için oldukça uygun koşullara sahiptir.^[1]

Yeryüzündeki Volkanların Dağılışı

Yeryüzünde yaklaşık 450-600 arasında aktif volkan yer almaktadır. Bu volkanların birçoğu denizlerin altında bulunur. Yeryüzünde volkanların dağılışını gösteren harita İncelendiğinde, volkanların da depremler gibi uzun ve dar kuşaklar hâlinde uzandığı görülür. Volkanların en yaygın olduğu kuşak “Pasifik Ateş Çemberi” adı verilen Büyük Okyanus çevresindeki kuşaktır. İkinci en belirgin kuşak ise Atlas okyanusunu baştan başa geçen kuşaktır. Ayrıca Akdeniz çevresi ile Doğu Afrika'da da önemli volkanlar bulunmaktadır.^[2][3]

Volkanik kuşaklar yer kabuğunu oluşturan levhaların sınır­larında bulunur. Buralar, yeryüzünün zayıf ve çatlak sahaları olduğu için magma bu kesimlerde yeryüzüne ulaşır. Volkanların çoğu okyanus ortası sırtlarda ya da okyanus­ların kenarlarındaki dalma - batma alanlarında oluşur. İzlanda ve Azor adaları okyanus ortası sırtlarda oluşan volkan adalarıdır. Japonya, Yeni Zelanda, Endonezya, Filipinler, Karayip ve Aleut adaları ise Büyük Okyanus kıyılarındaki dalma - batma alanlarında oluşan volkanik adalardır.^[2]

Dünyadaki Aktif Volkanların Dağılımı

Yeryüzündeki Bazı Yanardağlar

1. Etna (Sicilya, İtalya)
2. Hekla (İzlanda)
3. Kilauea (Havai, ABD)
4. Krakatoa (Rakata, Endonezya)
5. Mauna Loa (Havai, ABD)
6. Mauna Kea (Havai, ABD)
7. Mount Baker (Washington, ABD)
8. Erebus Dağı (Ross Adası, Antarktika)
9. Mount Hood (Oregon, ABD)
10. Mount Fuji (Honshu, Japonya)
11. Mount Rainier (Washington, ABD)
12. Mount Shasta (California, ABD)
13. St. Helens Dağı (Washington,ABD)
14. Novarupta (Alaska, ABD)
15. Popocatépetl (Meksiko, Meksika)
16. Ağrı Dağı (Türkiye)(Ağrı Dağı bir Stratovolkandır ama volkanik faaliyeti vardır)
17. Surtsey (Surtsey adası, İzlanda)
18. Santorini (Santorini adası, Yunanistan)
19. Tambora (Sumbawa, Endonezya)
20. Teide (Tenerif, Kanarya Adaları, İspanya)
21. Tungurahua (Ekvador)
22. Vezüv Yanardağı (Napoli Koyu, İtalya)
23. Llaima (Şili)
24. Pelée (Martinik) ^[4]

Türkiye'de Sonmüş Volkanlar

Karadeniz

1. Köroğlu Dağı

Ege

1. Kula ve çevresindeki 56 adet koni

İç Anadolu

1. Karadağ
2. Karacadağ
3. Hasan Dağı
4. Melendis (Melendiz)
5. Erciyes

Doğu Adadolu

1. Süpon (Süphan)
2. Nevrut (Nemrut)
3. Ağrı Dağı
4. Tedrük (Tendürek)
5. Cilo

Güney Doğu Anadolu

1. Karacadağ ^[5][6]

Depremler

Depremler, Yerkabuğunda meydana gelen çeşitli salınım ve titreşim hareketlerine denir. Depremin süresi saniyelerle ifade edilirken etki dereceleri çok yüksektir. Depremler yeryüzünü en kısa sürede şekillendiren kuvvetlerdir.^[6]

Yeryüzündeki Deprem Bölgeleri

1. Büyük okyanus ve çevresi
2. Antilerden başlayarak Akdeniz'den geçerek Türkiye'yi de içine alan ve Orta Asya'ya kadar uzanan şerit.

Dünyada depremden etkilenmeyen yerler

Kanada kalkanı, Finlandiya, Rusya, Sibirya ve Büyük Sahra ^[6]

Yeryüzündeki Depremlerin Dağılışı

Pasifik ateş çemberi: h
Alp-himalaya kuşağı: !
Atlas okyanusu ortası: 

Yeryüzünde depremler uzun ve dar kuşaklar boyunca uzanmaktadır. En büyük kuşak, Büyük Okyanus'u çevreleyen deprem kuşağıdır. Yeryüzünde meydana gelen depremlerin h'i bu kuşak içerisinde meydana gelmektedir. İkinci bir kuşak Atlas Okyanusu'nun ortasındaki okyanus ortası sırtlar boyunca uzanmaktadır. Meydana gelen depremlerin 'i bu kuşak boyunca görülmektedir. 3. bir kuşak ise Avrupa ve Asya arasında Alp-Himalaya kıvrım kuşağı boyunca uzanmaktadır. Yeryüzündeki depremlerin !'i bu sahada oluşmaktadır.

Dünya'da her yıl 150.000 deprem olduğu tahmin edilmektedir. Ancak bunların büyük bir bölümü o kadar hafiftir ki insanlar hissedemez Bunları sadece sismograflar kaydedebilmektedir. Bu depremlerin yaklaşık 10.000 tanesi hissedilecek kadar bir büyüklüğe sahiptir. Bu depremlerin 1.000 tanesi Japonya'da (Günde yaklaşık 3 adet.) gerçekleşmektedir. Her yıl 20 ile 50 arasında ciddi can ve mal kaybına yol açan deprem gerçekleşmektedir.^[3]

Yandaki Dünya deprem dağılışı haritasını incelediğimizde, depremlerin yeryüzünde uzun ve dar kuşaklar boyunca uzandığı görülmektedir. En büyük kuşak, Büyük Okyanus'u çevreleyen deprem kuşağıdır. Yeryüzünde meydana gelen depremlerin h'i bu kuşakta meydana gelmektedir. İkinci bir kuşak, Avrupa ve Asya arasında uzanmaktadır. Yeryüzündeki depremlerin !'i bu kuşakta meydana gelmektedir. 3. kuşak ise Atlas okyanusunun ortasındaki sırtlar boyunca uzanmaktadır. Meydana gelen depremlerin 'i bu kuşak boyunca görülmektedir.

Dünya'da her yıl 150 000 deprem olduğu tahmin edilmektedir. Ancak bunların büyük bir bölümü o kadar ha­fiftir ki insanlar hissedemez. Bunları sadece sismograf­lar kaydedebilmektedir. Her yıl 20 ile 50 arasında ciddi can ve mal kaybına yol açan deprem gerçekleşmektedir. Dünya'da depremlerin en az etkili olduğu yerler ise eski kara kütlelerinin bulunduğu Kanada, Kuzey Avru­pa, Sibirya, Arabistan Yarımadası gibi bölgelerdir.

Hindistan ve Türkiye Dünya'daki depremlerin !'inin görüldüğü Asya ile Avrupa arasındaki deprem kuşağında, Şili ise depremlerin h'inin görüldüğü Büyük Okyanus'u çevreleyen deprem kuşağında yer alır. Ancak Danimarka eski kara kütlelerinin üzerinde bulunduğundan, Danimarka'da depremlerin etkili olduğundan söz edilemez.^[7]

Türkiye'deki Depremlerin Dağılışı

Ülkemiz Akdeniz deprem kuşağında yer alır. Ülkemizin `'ı faal deprem kuşağı üzerindedir. Depremler genelde kırık hatlarında yaygındır.

Depremden en az etkilenecek yerler

Taşeli platosu, Konya Ovası, Mardin Eşiği, Karaman, Mersin, Ergene havzası ve Antalya çevresi.^[6]

Kaynaklar

[1] www.uydukurdu.com/forum/showthread.php/volkanlarin_ve_depremlerin_dagilisi-154014.html
[2] www.mikrop.us/yeryuzundeki-volkanlarin-dagilisi/
[3] www.e-cografya.com/images/sayfalar/dersnotu/lise2/zayif-kusaklar.pdf
[4] tr.wikipedia.org/wiki/Yanardağ
[5] odevyorum.com/yer-yuzunde-volkanlarin-dagilisi-ve-turkiyedeki-sonmus-volkanlar.html
[6] www.beyogluanadolu.k12.tr/uploads/ic kuvvetler.ppt
[7] www.mikrop.us/yeryuzundeki-depremlerin-dagilisi-2/